Rianne Oosterom25 april 2019, 12:41 Trouw
Toen Liz Veendrick (31) haar eerste kind kreeg, ging het van puffen naar zweten naar zuchten naar opgeven naar opnieuw beginnen naar puffen naar zweten naar zuchten – en dat dan urenlang – en daarna, eenmaal in het ziekenhuis, naar persen persen persen. Toen ze voor de tweede keer zwanger was, zocht ze hulp bij een doula. Die noemde het noodzakelijk kwaad dat bevalling heet een feestje. Werkelijk, een feestje?
Het was een totaal andere kijk op bevallen dan Veendrick kende. “De doula had gelijk, ik vond mijn tweede bevalling een feestje. Het feestje betekende voor mij niet dat ik thuis in bad – holadiee, geweldig – zou bevallen, maar dat ik het idee had dat ik zelf de regie had over mijn bevalling. Iets wat ik miste de eerste keer.”
De doula (oudgrieks voor ‘dienende vrouw’) is in opkomst. Toen Trouw in 2006 aandacht besteedde aan ‘het nieuwe gezicht in de bevalkamer’, waren het er nog slechts enkelen en werden deze indringers met argusogen bekeken door de verloskundigen. Nu zijn er naar schatting zo’n 150 doula’s in Nederland, vooral in de Randstad, maar ook een stuk of dertig in bijvoorbeeld Noord-Nederland.
De opleiding voor doula’s wordt druk bezocht, zegt Dorinda Grouwstra (47), die Veendrick ondersteunde en die docent is aan de Doula Opleiding Utrecht. “De toestroom is enorm. Dit jaar moesten we een dubbele jaargroep oprichten. Ik hoor ook van de andere opleidingen dat het druk is.”
Doula Sophie Bos is in gesprek met de zwangere Nicoletta. Beeld Inge van Mill
Geboorteplan
De populariteit van de doula zal alleen maar groeien, denkt Grouwstra, nu de Britse tabloids schrijven dat Meghan Markle – ze kan ieder moment een prinsje of prinsesje baren – gebruikmaakt van een doula. Grouwstra: “Wat zij doet, past binnen een bredere trend. Zij kiest niet alleen voor een doula, zij kiest voor regie bij haar eigen bevalling.”
Veendrick herkent dat. “Tijdens mijn eerste bevalling raakte ik best wel van slag door de vele medische beslissingen. Ik had het idee dat dit niet mijn keuzes waren, werd meegesleept in wat normaal was. Voor mij zat de toegevoegde waarde van de doula in het voortraject: samen dachten we na over hoe ik de perfecte bevalling voor mij zag, en wat daarvoor nodig was. Welke keuzemomenten zouden kunnen komen, en welke info ik nodig had om goede beslissingen te maken.”
Naast hulp bieden bij het ‘geboorteplan’, zegt Grouwstra, zijn doula’s ook constant bij je tijdens de bevalling. De vooroordelen over zweverige hippievrouwen, dolle doula’s, die wierook het ziekenhuis inslepen en koekjes bakken van placenta’s, kloppen niet, zegt zij. Het enige wat een doula doet, is bemoedigen, masseren, drinken halen. Zorgen, kortom. “Het is alsof je een hele lieve vriendin uitnodigt voor de bevalling”, vat Veendrick het samen.
Call the midwife
“Kijk, vrouwen waren er vroeger altijd om elkaar te supporten tijdens de bevalling. Je verloskundige of je buurvrouw zat de hele tijd naast je, al zaten ze te breien”, zegt Grouwstra. “Tegenwoordig werken we, hebben we een ander leven. De doula’s van nu zijn de buurvrouwen van toen. Verloskundigen zitten er niet de hele bevalling bij, daar is geen tijd voor.”
Haar collega-doula Sophie Bos (48), die werkt in de omgeving Den Haag, laat zich inspireren door de tv-serie ‘Call the midwife’, waar de verloskundigen van het nonnenklooster in de East End van Londen op hun fietsen naar de vrouwen in de buurt scheuren als ze bevallen, en hen tot het laatste moment bijstaan, met ontroerende betrokkenheid.
Bos: “Die verpleegkundigen spelen de rol die de doula’s nu spelen. We maken dat persoonlijke opnieuw belangrijk. De kracht ervan is dat je weet wie er aan je bed komt, en dat je weet dat de doula niet weggaat. Ik weet vaak wat voor angsten een vrouw heeft, ik ken haar verhaal, dat neem ik mee in het proces. Een vrouw die zich veilig voelt, bevalt beter.”
Als vrouwen naar het ziekenhuis moeten, worden ze geholpen door medisch personeel dat ze nog nooit eerder gezien hebben. Grouwstra: “Dat kan ongemakkelijk zijn, want het is een intiem moment. De continue baringsondersteuning van een doula werkt echt. Daarmee maak je het verschil in hoe een vrouw terugkijkt op de bevalling.”
Minder pijnmedicatie
Is daar wetenschappelijk bewijs voor? In 2017 deden wetenschappers in opdracht van de World Health Organization een groot metaonderzoek naar de zogeheten ‘continue baringsondersteuning’ onder 16.000 vrouwen uit dertien verschillende landen. Over het algemeen hadden vrouwen die constante hulp en aandacht kregen (of dat nu van hun partner, verloskundige of doula was) minder pijnmedicatie nodig, minder negatieve gevoelens over de bevalling en 25 procent minder keizersnedes. Daarbij duurde het baren ook nog eens veertig minuten korter.
Als de aanwezigheid van een partner ook goede resultaten geeft, waarom zou je dan kiezen voor een doula? Grouwstra: “Een man is emotioneel betrokken. Een doula is een heel betrokken professional. Dat geeft een man vaak rust, is mijn ervaring. Mijn aanwezigheid zorgt ervoor dat hij zijn rol kan pakken als partner.”
Een bevalling is óók een life-event voor de man, dat wordt weleens vergeten, aldus doula Bos. “Als hij de hele tijd bezig is met: wanneer moeten we de verloskundige bellen, wat heeft mijn vrouw nodig, oh nee ze heeft pijn, zorgt dat voor stress. Vroeger waren mannen niet eens in de kamer, nu verwachten we wel heel veel van ze.”
Toen de onderzoekers van het brede onderzoek naar continue baringsondersteuning, nog gedetailleerder hun cijfers bestudeerden, bleek dat een doula een gunstiger effect heeft op de bevalling dan een man of vriendin die erbij is en aanmoedigt. Zo hadden vrouwen die met doula bevielen 39 procent minder kans op een keizersnede dan vrouwen die geen continue steun kregen tijdens het baren.
Toch is het lastig om te zeggen of dit echt door de aanwezigheid van de doula kwam, of door andere factoren. Om het echte effect van de bevallingscoach te achterhalen, is nog onderzoek nodig. Uit een recente studie (ook uit 2017) uit Iran blijkt dat vrouwen die bevallen met een doula minder angstig zijn tijdens het baren en minder pijn ervaren dan vrouwen zonder. Bos: “Het bevallen is niet alleen een fysieke reis, maar ook een emotionele. Daar hebben ze veel steun bij nodig.”
1000 euro
Het voordeel van de breiende buurvrouw vroeger, was dat die geen geld vroeg. Dat doen doula’s wel en de zorg die zij leveren wordt niet vergoed door de verzekeraars. Een pakket is zo’n 1000 euro.
Volgens Bos is het niet zo dat het alleen rijke dames een doula inhuren, zij ziet ook veel vrouwen met een kleine portemonnee en alleenstaande moeders. “Het is een belangrijke gebeurtenis in je leven, en mensen geven toch ook duizenden euro’s uit aan een trouwerij? Tegelijkertijd zie ik ook wel dat het een drempel kan zijn. Als je weinig middelen hebt, moet je het wel écht willen.”
Een andere vraag die opkomt is of het op deze manier niet te druk wordt in de bevalkamer, waar partner, doula en verloskundige naast elkaar opereren. Zien verloskundigen de doula’s als bedreiging? Zowel Bos als Grouwstra zegt dat ze zich niet bemoeien met de medische kant van de bevalling, dus hen niet tot last zijn.
Aanvulling
De Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV) laat weten dat ze een doula een ‘prima aanvulling’ vindt op het bevalteam als de zwangere bijvoorbeeld niet precies weet welke verloskundige aanwezig kan zijn en graag een vertrouwd persoon bij de bevalling wil.
“De zwangere heeft vaak haar wensen en de voorbereiding al besproken met de verloskundige. De doula zal haar daarbij bijstaan. Zij weet, net als de verloskundige, veel van verschillende manieren om de pijn te verlichten, zoals ademhalingsoefeningen, houdingen enzovoort”, zegt een woordvoerder.
“Hoewel ik een doula ben met een achtergrond als verpleegkundige, weet ik tijdens een bevalling heel duidelijk wat mijn rol is. Ik ben niet medisch eindverantwoordelijk, mijn taak is om vrouwen te bemoedigen hun eigen keuzes te maken. Wat die ook zijn”, zegt Grouwstra.
Ook Bos pleit ervoor de bevalling zo goed mogelijk voor te bereiden met de zwangere vrouw, zodat ze zelf haar beslissingen kan nemen. Van weerstand of wantrouwen van andere zorgverleners merkt ze inmiddels niet zoveel meer. Waar de mensen vroeger dachten dat ze zweverig was, is de tijd van vooroordelen over wierook wel voorbij. Grouwstra: “Ik heb een collega die in het UMC in Amsterdam werkt, en een ander staat op de loonlijst bij een kraamzorginstelling die ouders een doula-gesprek aanbiedt. We worden steeds meer omarmd door de geboortezorg.”